BIM w budownictwie. Transformacja cyfrowa, praktyka wdrożeń i przyszłość standardów

BIM, czyli Building Information Modeling oznacza obecnie znacznie więcej, niż cyfrową wizualizację budynków w technice 3D. To zintegrowane środowisko pracy nad informacją o obiekcie budowlanym, obejmujące jego projektowanie, realizację i zarządzanie. W ostatnich latach znacząco wzrosła w Polsce świadomość, że BIM nie jest wyłącznie narzędziem dla projektantów, lecz metodyką nadającą inną postać pełnemu cyklowi inwestycyjnemu. Dane zawarte w najnowszym raporcie „BIM, współpraca, zarządzanie informacją w polskim budownictwie” wskazują, że blisko 60% firm działających w branży zna metodykę BIM, a ponad jedna trzecia ją aktywnie wykorzystuje. Co istotne, to wykonawcy i inwestorzy notują największą dynamikę wzrostu wdrożeń – odpowiednio z 9% do 21% oraz z 5% do 37% na przestrzeni kilku lat. Wśród kluczowych powodów wdrożenia BIM uczestnicy rynku wskazują potrzebę zwiększenia efektywności projektowej i wykonawczej, redukcji liczby błędów oraz poprawy komunikacji między uczestnikami procesu. Odpowiednio zarządzany model cyfrowy pozwala znacznie wcześniej zidentyfikować kolizje instalacyjne, zmniejszyć czas projektowania i zredukować nadmierne koszty wynikające z błędnych decyzji. W konsekwencji BIM staje się skutecznym narzędziem ograniczającym ryzyko inwestycyjne, które w tradycyjnym procesie projektowo-budowlanym często bywało trudne do kontrolowania. Kto wdraża BIM? Na polskim rynku można dziś wskazać już liczne przykłady udanych wdrożeń BIM. Jednym z nich jest projekt nowej siedziby Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie przy ul. Spokojnej 15. Obiekt od początku powstawał w środowisku BIM, a zespoły projektowe posługiwały się otwartym formatem danych IFC, co umożliwiło płynne przekazywanie informacji między branżami oraz między projektantami a wykonawcą. BIM był również wdrożony w projekcie Dolnośląskiego Centrum Sportu na Polanie Jakuszyckiej — inwestycji realizowanej przez firmę Pre-Fabrykat. Cyfrowy model 3D był tam nie tylko elementem projektowym, lecz także podstawą komunikacji między inwestorem, inżynierem kontraktu a zespołami wykonawczymi, umożliwiając efektywniejszą koordynację harmonogramu oraz zarządzanie materiałami. Równie ważnym kierunkiem zastosowania BIM staje się etap eksploatacji obiektu. W modelu mogą być zawarte informacje o zużyciu mediów, planowanych przeglądach czy lokalizacji urządzeń instalacyjnych, co z kolei ma kluczowe znaczenie dla zarządców i właścicieli nieruchomości. W kontekście smart building i efektywności energetycznej BIM staje się nieodzownym komponentem strategii ESG (environmental, social and corporate governance czyli działania prowadzone z troską o środowisko, społeczeństwo oraz ład korporacyjny) oraz długoterminowego zarządzania aktywami. Istotnym wsparciem dla uczestników rynku są obecnie narzędzia analityczne, takie jak Analizy i Raporty dostępny w serwisie Kompas Inwestycji, który umożliwia on monitorowanie aktywności inwestycyjnej w różnych regionach, przegląd nadchodzących przetargów, a także identyfikację firm projektowych i wykonawczych aktywnych w konkretnych branżach i segmentach rynku. Czy dane są bezpieczne? Jednym z najczęściej podnoszonych zagadnień pozostaje kwestia bezpieczeństwa danych w środowisku BIM. Modele cyfrowe zawierają informacje, które mogą mieć charakter wrażliwy — zarówno z perspektywy bezpieczeństwa obiektu, jak i poufności biznesowej. Z tego względu konieczne staje się korzystanie z certyfikowanych środowisk danych (CDE), zgodnych z normami ISO 19650 i ISO/IEC 27001. Świadomość potrzeby ochrony informacji rośnie wraz z rozwojem cyfryzacji, a platformy takie jak Autodesk BIM 360 czy Trimble Connect oferują już funkcje śledzenia wersji, kontroli dostępu i pełnego audytu zmian w modelu. Nie sposób mówić o BIM bez odniesienia do kwestii standaryzacji. Wciąż największą przeszkodą dla jego masowego wdrożenia pozostaje brak jednolitych wymagań formalnych i przepisów prawnych wspierających stosowanie metodyki BIM. Mimo że w niektórych krajach Unii Europejskiej BIM jest już wymagany na poziomie przetargów publicznych (np. w Wielkiej Brytanii czy krajach skandynawskich), w Polsce ciągle pozostaje to kwestią dobrowolną. Projekt Polskiego Standardu BIM przygotowany przez PKN stanowi krok w dobrą stronę, jednak jego wdrożenie wymaga szerokiego zaangażowania środowiska inwestorskiego i projektowego. Czy fachowcy są przygotowani? Coraz większą wagę przykłada się również do edukacji kadr. Uczelnie techniczne w Polsce wprowadzają już programy kształcenia w zakresie BIM (np. Politechnika Warszawska), jednak wciąż brakuje kursów praktycznych oraz systemowych działań na poziomie szkół zawodowych i średnich. Wśród firm projektowych i wykonawczych rośnie zainteresowanie szkoleniami z obsługi narzędzi takich jak Revit, ArchiCAD, Tekla Structures czy Navisworks, ale też z miękkich kompetencji koordynacji międzybranżowej. Przyszłość BIM w Polsce to nie tylko postęp technologiczny, ale także zmiana kultury pracy i komunikacji. Przejście od modelu „każdy osobno” do pracy w środowisku współdzielonym wymaga nie tylko narzędzi, ale przede wszystkim zmiany podejścia do procesu inwestycyjnego. Zyskują na tym wszyscy — inwestorzy otrzymują lepszą jakość przy niższym ryzyku, wykonawcy ograniczają kosztowne poprawki, a projektanci mają narzędzie do kontroli spójności opracowanej koncepcji z rzeczywistością.